براساس تعالیم قرآن، شاکله انسانی متاثر از عقیده و عمل، همان‌طور که دنیای شخص را می‌سازد، عوالم دیگر شخص از برزخ و آخرت را نیز می‌سازد؛ در حقیقت این انسانی که با ایمان و عمل صالح یا کفر و عمل غیر صالح در دنیا ساخته می‌شود، نه تنها اعمال دنیوی و آثار آن موجب شرح صدر یا ضیق صدر می‌شود، بلکه با همین وضعیت به عالم برزخ سپس آخرت منتقل می‌شود.
کسی که شاکله شخصیتی او با اسلام و ایمان و عمل صالح ساخته می‌شود،از نور صفات الهی بهره‌مند می‌شود و چنان شرح و انتشار و انبساطی می‌یابد که همه گستره هستی را پر می‌کند.
شرح صدر او تنها محدود به گستره سینه مادی او نیست، بلکه گستره آن بسته به میزان بهره‌مندی از نور اسلام و ایمان و ملکات صفات می‌تواند چنان گسترده شودکه همه پهنه هستی را پر کند و در همه جا نور وجودش منتشر شود و انبساط یابد.
این همان شرح صدر حقیقی است که در قرآن به دنبال پذیرش حقیقی اسلام و نورآن رخ می‌دهد(زمر، آیه 22)؛
اما اگر این قلبی که در وجود آدمی است، فاقد نورانیت اسلام و ایمان باشد، گرفتار ضیق و تنگنایی می‌شود که هیچ نوری درآن نیست و همه هستی چیزی جز ظلمات برایش نخواهد بود؛ زیرا انعطاف خود را از دست می‌دهد و قسی‌القلب می‌شود. این‌گونه است که گستره وجودی او چیزی جز نقطه سیاه قلب سنگدل نیست.(همان)
از نظر قرآن، کسانی گرفتار ضیق‌صدر به‌جای شرح صدر می‌شوند که آیات الهی را دروغ دانسته و مستکبرانه از آن عبور کرده‌اند. چنین کسانی همان‌طوری که در این عالم با همه دارایی و ثروت و امکانات احساس خوشبختی نمی‌کنند و اضطراب و فشار روحی و روانی آنان را به تنگنا می‌آورد(طه، آیه 124) در گستره هستی نمی‌توانند انتشار و انبساطی داشته باشند؛ زیرا درهای آسمان هستی به روی آنان گشوده نیست.
عدم گشایش درهای آسمان به روی آنها موجب می‌شد که در دهلیز خروجی از عالم دنیا به عالم برزخ به جای گشادگی با تنگنایی بس سخت مواجه شوند. درهای آسمان چنان برآنان تنگ می‌شود که دهلیز ظلمانی آن، تنگ‌تر از روزنه سوزن خیاطی می‌شود.
دوزخیان در هنگام عبور از عالم دنیا به آخرت با این فشار مواجه می‌شوند.
آنان هرگز به بهشت در نخواهند آمد، زیرا جرم آنان شاکله وجودی‌شان را چنین سخت و قسی کرده که قابلیت انتشار ندارند تا بتوانند همچون نوری براحتی از هرچیزی بگذرند.
این نور است که انتشار آن آسان است، اما ظلمت کفر و کفران فاقد چنین توانایی است. ازهمین رو کافران هرگز نمی‌توانند از درهای آسمان به بهشت در آیند، بلکه در درکات دوزخ جای می‌گیرند و از همه جهات تحت فشار خواهند بود
چنان‌که قرآن می‌فرماید: کسانى که آیات ما را دروغ شمردند و از [پذیرفتن] آنها تکبر ورزیدند، درهاى آسمان را برایشان نمىگشایند و در بهشت درنمى‌آیند، مگر آنکه شتر در سوراخ سوزن داخل شود؛ و بدین‌سان بزهکاران را کیفر مى‌دهیم؛ براى آنان از جهنم بسترى و از بالایشان پوشش‌هاست و این گونه، ستمگران را سزا مى‌دهیم. (اعراف، آیات 40 و 41)
به قلم محمدرضا نقوی منتشر شده در روزنامه کیهان در 29 خرداد 1401
