دسته‌ها
معرفی

معرفی دوره های آفاق حکمت و رویکرد مساله محور به علوم اسلامی

مدرسه آفاق حکمت
مدرسه آفاق حکمت

 

درس‌گفتارهای تابستانه مدرسه آفاق حکمت برگزار می‌شود

رویکرد «مسأله‌محور» به علوم انسانی و اسلامی

 

با گرم‌تر شدن تابستان، دوره‌های آموزشی تابستانه «مدرسه آفاقِ» موسسه علمی فرهنگی آفاق حکمت هم در حال گرم شدن است. دوره‌هایی که آمده است تا خلاهای سرفصل‌های آموزشی حوزه و دانشگاه را در زمینه علوم انسانی و علوم اسلامی پر کند. موضوعاتی مانند تاریخ علم اخلاق، تاریخ فلسفه اسلامی، تاریخ علم فقه و اجتهاد و… از موضوعاتی است که مدرسه آفاق بر آن‌ها دست گذاشته تا طلاب و دانشجویانی که روزمرگی محیط علمی آن‌ها را از بازاندیشی در مبانی علمی بازداشته، با کلاس‌های مدرسه آفاق به این مهم نائل شوند.

 

زمستان و بهار گذشته بود که مدرسه آفاق کار خود را با دوره‌هایی با عنوان «طیف‌بندی حوزه علمیه در نسبت با علوم انسانی» آغاز کرد. چهره‌هایی مانند آقایان محسن اراکی، سید مهدی میرباقری، مرتضی جوادی آملی، احمد واعظی و… در این دوره که در شهر قم برگزار می‌شد، رویکردهای متفاوت خود را نسبت به علوم انسانی ارائه دادند تا دانشجویان و طلبه‌ها تصویری کلی از نسبت‌های گوناگون جریان‌های فکری حوزوی با علوم انسانی داشته باشند.

 

حالا و در فصل تابستان، علاوه بر اینکه دوره طیف‌بندی حوزه علمیه، به صورت مجازی و الکترونیکی در سایت مدرسه آفاق در دسترس قرار گرفته، دوره‌هایی جدیدتر هم در دست برگزاری است. دوره «جریان‌شناسی سیاسی فرهنگی تاریخ معاصر» با حضور اساتیدی مانند موسی نجفی، عبدالحسین خسروپناه، موسی فقیه حقانی، محمد حسین صفار هرندی، منوچهر محمدی، صادق کوشکی، عادل پیغامی، به صورت مجازی برگزار خواهد شد

 

که مشتمل بر بیش از ۳۲ ساعت محتوای آموزشی با عناوینِ مشروطه و نسبت آن با انقلاب اسلامی، اهمیت صفویه در تاریخ ایران و نسبت آن با انقلاب اسلامی، جریان شناسی نظام سلطه در دنیای معاصر، جریان‌شناسی روشنفکری از مشروطه تا امروز، جریان‌شناسی روحانیت قبل و بعد از انقلاب، جریان‌شناسی احزاب و گروه‌های سیاسی، جریان‌شناسی فکری سیاسی جهان اسلام، جریان‌شناسی سنت‌گراها قبل و بعد از انقلاب، جریان‌شناسی اقتصاد ایران، جریان‌شناسی سینما بعد از انقلاب اسلامی و… خواهد بود.

 

سیر تفکر، فرهنگ و تمدن در اسلام، ایران و غرب، عنوان دوره آموزشی مجازی دیگری است که توسط دکتر محمد رجبی ارائه خواهد شد. اما علاوه بر این‌ها درس‌گفتارهای حضوری تازه‌ای هم توسط مدرسه آفاق در مرداد و شهریور امسال برگزار خواهد شد: تاریخ علم اخلاق با ارائه حجت‌الاسلام دکتر مهدی علیزاده، مروری بر اندیشه تجدد با ارائه دکتر مهدی مشکی، تاریخ فلسفه اسلامی با ارائه دکتر سید محمدتقی چاوشی و تاریخ فقه و اجتهاد با ارائه حجت‌الاسلام دکتر رضا اسلامی.

 

درس‌گفتارهای مدرسه آفاق حکمت به دو شکل عمومی و تخصصی برگزار می‌شود. درس‌گفتارهای عمومی موضوعاتی را شامل می‌شود که طیف مخاطبانش عموم طلاب و دانشجویان هستند، اما درس‌گفتارهای تخصصی شامل طلاب از سطح دو به بالاتر و دانشجویان کارشناسی ارشد به بالا در رشته‌های مرتبط با دوره خواهد شد.

 

دکتر مسعود معینی‌پور، رئیس مدرسه آفاق حکمت و عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم، درباره مدل مفهومی‌ای که درس‌گفتارهای مدرسه آفاق از آن تبعیت می‌کند، به ما می‌گوید: «در حوزه علوم اسلامی بنا داریم که هفت علم اصلی، یعنی کلام، فلسفه، اخلاق، عرفان، تفسیر، حدیث و فقه را در چهار برش بررسی کنیم. این چهار برش شامل تاریخ این علوم، جریان‌شناسی شخصیت‌ها و مکاتب و آثار اصلی هر حوزه، چگونگی تحصیل و تدریس این علوم، و علوم اسلامی و مسأله‌های روز می‌شود.»

 

او درباره خلأیی که دوره‌های «تخصصی» آموزشی مدرسه آفاق درصدد پر کردن آن است می‌گوید: «متاسفانه بعد از کتاب آشنایی با علوم اسلامی شهید مطهری، منبعی برای آشنایی طلاب با کلیت علوم اسلامی وجود ندارد و طلاب نمی‌دانند که کدام رشته علمی را برای آینده تحصیلی خودشان باید برگزینند و فضای رسمی حوزه به آن‌ها کمکی نمی‌کند.»

 

معینی‌پور هدف دوره‌های «عمومی» مربوط به علوم انسانی و علوم اسلامی را ورود از مسائل کلی به مسائل جزئی‌تر می‌داند. او از دوره آینده مدرسه آفاق با عنوان «جریان‌شناسی فقه حکومتی» نام می‌برد که قرار است رویکردهای کلان حوزه علمیه در باب حکومت را بررسی کند. بررسی دیدگاه‌ها و جریان‌شناسی علوم انسانی اسلامی (جامعه‌شناسی اسلامی، اقتصاد اسلامی، روان‌شناسی اسلامی و…) هم از دیگر سرفصل‌هایی است که معینی‌پور خبر از برگزاری دوره‌هایی با این موضوع می‌دهد.

 

او تاکید می‌کند که اساتیدی که در درس‌گفتارهای مدرسه آفاق شرکت می‌کنند، می‌توانند درخواست خود را برای برگزاری دوره‌های تخصصی‌تر و جزئی‌تر درباره رویکرد خودشان در علوم انسانی اسلامی، ارائه دهند.به گفته معینی‌پور، مدرسه آفاق علاوه بر چارچوب مفهومی‌ای که در برگزاری درس‌گفتارها دنبال می‌کند، معیار دیگری را هم در نظر دارد و آن توجه به پیشینه تحقیقاتی اساتید است.

 

به این ترتیب که برخی اساتید در پژوهش‌ها و پایان‌نامه‌ها گذشته خودشان تجربیاتی به دست آورده‌اند که جایی در ساختار رسمی دانشگاه و حوزه برای طرح این یافته‌ها ندارند و مدرسه آفاق می‌تواند زمینه‌ای را برای ارائه این یافته‌ها در قالب درس‌گفتار فراهم کند.

 

معینی‌پور می‌گوید: بعضی از درس‌گفتارها قابلیت دارند که در فضای بین‌المللی با زبان‌های عربی و انگلیسی ارائه شوند و مدرسه آفاق قصد دارد تا با استفاده از اینترنت به فضاهایی مانند جنوب شرق آسیا، کشورهای عرب زبان و دیگر حوزه‌های جغرافیایی و فرهنگی وارد شود.

 

او «تحول‌خواهی» و «مسأله‌محور بودن» را دو دغدغه‌ای دانست که مدرسه آفاق آن را در برگزاری دوره‌های آموزشی لحاظ می‌کند. معینی‌پور درباره مسأله‌محور بودن دوره‌ها گفت: «قصد داریم نشست‌های تحلیلی‌ای را درباره موضوعات روز برگزار کنیم و با دعوت از پژوهشگران حوزه و دانشگاه از مشرب‌های مختلف فکری آن را به بحث بگذاریم تا تضارب آرای نخبگان را شکل دهیم.

 

این یکی از اقداماتی است که برای نزدیک‌تر شدن به رویکرد مسأله‌محور انجام خواهیم داد. موضوعاتی مانند جامعه‌شناسی شرکت مردم در انتخابات می‌تواند فرود عقبه نظری اساتید در مسأله روز را نشان دهد.»

 

معینی‌پور تمرکز بر آثار علمی مسأله‌محور را یکی دیگر از راهبردهای  موسسه آفاق برای نزدیکی به افق مسأله‌محور بودن عنوان کرد و توضیح داد: «کتاب‌ها و مقالاتی توسط اساتید و پژوهشگران تولید می‌شود که کسی آن‌ها را نمی‌خواند و نگاه مسأله‌محور در آن‌ها بسیار پررنگ است. این آثار جز در مواردی که جنجال سیاسی به وجود می‌آید خوانده نمی‌شوند.

 

یکی از کارهایی که قرار است انجام شود برگزاری درس‌گفت‌وگوهایی مبتنی بر متون علمی تولید شده است. مثلاً مجموعه مقالات دکتر پارسانیا درباره روش‌شناسی حکمت صدرا، می‌تواند مبنایی برای ارائه این طرح و ادعای علمی باشد و از این طریق به بحث و گفت‌وگو گذاشته شود.»

 

علاقه‌مندان برای شرکت در این درس‌گفتارها و کسب اطلاعات بیشتر می‌توانند به سایت مدرسه آفاق حکمت به نشانی www.afaghehekmat.ir مراجعه کنند.

 

[su_note note_color=”#9ff7b5″]

آنطور که در وبسایت موسسه آفاق حکمت آمده است اهداف این موسسه شامل سه مورد است : 

هدف اول زمینه حرکت موسسه به سمت پژوهش را تامین خواهد کرد و می‎توان گروه‎ها و کارگروه‎های علمی در موضوعات و مسائل تخصصی را در آینده شکل داد تا از طریق نیروهای آموزش یافته، برخی از نیازهای پژوهشی با رویکرد حکمت نظری و عملی از طریق کادر تربیت شده در این درس گفتارها تامین شود.
هدف دوم نیز گامی بلند در عرصه تبلیغ و ترویج محتوای برآمده از مبانی اسلام ناب در کشور و حتی جهان اسلام خواهد بود.
هدف سوم نیز تربیت نیرو در سطوح و زمینه های مختلف به منظور تامین نیروهای مومن، انقلابی و کارامد در عرصه علم و فرهنگ و سیاست و اقتصاد را دنبال خواهد نمود.

[/su_note]

 

[su_note]

در ادامه بخوانید »» 

مشکل علوم انسانی در ایران 

حوزه برویم یا دانشگاه ؟ [ پاسخ استاد پناهیان ]

[/su_note]

دسته‌ها
کیوسک

مشکل علوم انسانی در ایران

مشکل علوم انسانی در ایران
مشکل علوم انسانی در ایران

مشکل علوم انسانی در ایران

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در بیست و هفتمین سالگرد رحلت حضرت امام خمینی(رحمه‌الله‌علیه) سخنان راهبردی و مهمی بر زبان جاری کردند. ایشان طبق سنت هرساله در جوار مرقد امام که بر بازخوانی و بازاندیشی در سنت امام و انقلاب اسلامی اهتمام دارند، این بار در کنار همه موارد، به جایگاه و ضرورت پیشرفت در نظام اسلامی اشاره داشتند.

در فرازی مهم ایشان فرمودند: «یکی از آن مبانی اساسی و ارزش‌های اساسی عبارت است از اعتقاد به پیشرفت، اعتقاد به تحول، به تکامل، و تعامل با محیط، البته با پرهیز از انحراف‌ها و خطاهایی که در این راه ممکن است وجود داشته باشد. تحول و تکامل؛ هم فقه ما، هم جامعه‌شناسی ما، هم علوم انسانی ما، هم سیاست ما، هم روش‌های گوناگون ما باید روزبه‌روز بهتر بشود، اما به دست آدم‌های خبره، به دست آدم‌های وارد، به دست انسان‌های اهل تعمق و کسانی که اهلیت ایجاد راه‌های نو را دارند؛ نیمه‌سوادها و آدم‌های ناوارد و مدعی نمی‌توانند کاری انجام بدهند. به این باید توجه داشت؛ اینها همه یک صراطی است که چپ و راست دارد؛ از وسط جاده باید حرکت کرد».

تأکید بر اعتقاد به پیشرفت در نظام اسلامی، ضرورت تحول و تکامل، تعامل با محیط، فهم توأمان ثابتات و مقتضیات زمانه، فراگیری عرصه‌ها و دانش‌های مورد نیاز به تحول و تکامل و پیشگیری از انحراف و خروج از جاده اصلی اصیل اسلامی اهم گفته‌ها و ملزومات آن در بیان حضرت آقا هستند.

مع‌الوصف در این یادداشت بنا بر آن است که به بخش دوم کلام ایشان پرداخته شود. این بخش فراتر از نگاه نظری به ضرورت کار، با نگاهی آسیب‌شناسانه به تاریخ تحول در حوزه و دانشگاه به کارگزاران تحول اشاره دارند. فرازهای قبلی و بعدی دیگر اشاره مستقیمی به این مبحث ندارند.

اگر سخنرانی‌های دیگر حضرت‌آقا را فعلاً و موقتاً نادیده بگیریم آشکار می‌شود در بحث تحول در علوم انسانی یا ایشان کارگزارمحور (نیروی انسانی) هستند یا در موقعیت کنونی اشکال اساسی را در کارگزار می‌بینند نه سازمان‌ها و ساختار و نهادهای جمهوری اسلامی. اگر هم برای دومی مانعیت و صعوبیتی قائل باشند، ریشه آن را در اولی می‌جویند.

حضرت آقا برای کارگزاران واقعی این عرصه خصائصی را برمی‌شمارند که به نظر می‌رسد همراه با کنایه به برخی اقدامات و اشخاص در طول این سالیان بوده است. از نظر ایشان تحول و تکامل از یک انسانی برمی‌آید که ایجاباً وارد (متخصص)، خبره (عمیق و صاحب‌نظر)، اهل تعمق و نوپرداز باشند و سلباً ناوارد، نیمه‌سواد، و مدعی (متخصص توخالی) نباشند.

آخرین تجربه نظام برای تحول می‌تواند مؤید همین معنا باشد. بعد از فتنه 88 و دل‌نگرانی‌ها از اولاً برخی اساتید و دانش‌آموختگان سکولار حوزه علوم انسانی و درثانی کم‌کاری در تولید علوم انسانی اسلامی، رهبر انقلاب اسلامی را بر آن داشت که با تشکیل یک شورای مستقل از وزارت علوم (به عنوان متولی اصلی تولید علم و طراحی رشته) در قلب شورای عالی انقلاب فرهنگی با عنوان «شورای تحول و ارتقا در علوم انسانی» زیر نظر دکتر غلامعلی حداد عادل بازبینی اساسی و نه فرمالیته و صوری، به مثابه تجربه سال‌های طولانی جمهوری اسلامی در این زمینه، رشته‌های علوم انسانی انجام بگیرد.

 12 رشته اصلی برای این مهم برگزیده شدند و برای هریک، کارگروهی مستقل تشکیل شد. در اینجا و از همان ابتدا یک مشکل ساختاری مهم روی داد که فعلاً مجال بازگشایی آن نیست. ولی در پی اختلافاتی میان وزارت علوم و شورای عالی، وزارتخانه به طور مستقل با بودجه‌ای اندک، کار بازبینی در رشته‌های گوناگون علوم انسانی را به دانشگاه علامه طباطبایی به ریاست حجت‌الاسلام صدرالدین شریعتی واگذار کرد.

بنا به گفته‌های شریعتی همه رشته‌های علوم انسانی غربی از طریق افزودن نقد اسلامی به سرفصل دروس گذشته یا اضافه کردن واحدی جدید برای معرفی یک رشته بر اساس آیات و روایات (مثلاً جامعه‌شناسی از دیدگاه آیات و روایات) اسلامی شده‌اند. این یعنی تحول فرمالیته محض!

البته کوشش‌های موازی شورای تحول و ارتقا جدی‌تر از این بوده است. بازنگری از اهداف و ضرورت رشته شروع شده، طراحی عناوین جدید درسی با توجه به تحولات جدید علمی در جهان و شرایط بومی ایران به صورت اجماعی انجام گرفته و در نهایت در قالب سرفصل‌ها و تألیف کتاب‌های جدید درسی درمی‌آمده است.

البته اقدامات این مجموعه هم بی‌نقص نبوده است. با وجود این، با فرارسیدن زمان اجرای طرح (به طور مشخص رشته علوم سیاسی)، در دولت یازدهم، جمعی از اساتید عموماً سکولار از طریق نامه‌نگاری و اعمال فشار گوناگون مانع از اجرایی شدن طرح جدید شدند.

مطالعه تجربه اخیر درس‌های فراوانی دارد و از آن جمله می‌توان به این 2 مورد اشاره کرد. نخست آنکه علوم انسانی به شکل دستوری و یک‌شبه بومی و قوی نمی‌شود بلکه به اجماع نخبگانی و سال‌های مدید تولید محتوا نیازمند است. دوم اینکه این تحول در ایران گرفتار بیماری دیوان‌سالاری شده است که هم از ظهور استعدادها جلوگیری می‌کند و هم به هدر رفتن منابع انسانی و مالی منجر می‌شود.

یادداشت: مجید بهستانی ( عضو هیات علمی دانشگاه امام حسین (ع) ) روزنامه صبح نو شمار25