آمار‌های رسمی صداوسیما از میزان تماشای سریال‌های ماه رمضان سال ۹۹ نشان می‌دهد مخاطبان مجموعه‌های ماه رمضان نسبت به سال‌های گذشته با افت چشمگیری روبه‌رو بوده است.
دو تن از کارگردانان سریال‌های خاطره‌انگیز رمضان در سال‌های گذشته، در گفتگو با روزنامه جوان می‌گویند انتخاب اشتباه عوامل، کمبود بودجه و انتخاب‌های نادرست از جمله دلایل کاهش میزان تماشای سریال‌های ماه رمضانی بوده است.
به اعتقاد این سینماگران وجود رقیب جدی به نام فضای مجازی و شبکه‌های ماهواره‌ای نیز از دیگر مواردی است که باعث کاهش بینندگان مجموعه‌های ماه رمضان شده است.
سال ۱۳۸۵، شبکه ۳ سیما سریال زیر زمین را پخش کرد، این سریال با ۸۲ درصد بیننده پرمخاطب‌ترین سریال شد. شبکه یک سیما با سریال صاحبدلان توانست با نزدیک ۷۶درصد بیننده در رتبه دوم بیشترین میزان مخاطب قرار گیرد.
سال ۱۳۹۹، اما سریال زیر خاکی شبکه یک سیما ۵۱درصد مخاطب و سریال سرباز شبکه ۳، ۲۹درصد بیننده داشت. اختلاف فاحش میان آمار بینندگان سریال‌های ماه رمضان در سال‌های گذشته و امسال، نیازمند آسیب‌شناسی است چراکه وضعیت پخش سریال‌ها و حتی زمان پخش آن‌ها و شرایط معنوی ماه رمضان در همه سال‌ها تقریبا برابر است.
روزنامه جوان برای تحلیل چرایی این اتفاق، نظرات محمدحسین لطیفی کارگردان مجموعه صاحبدلان و علیرضا افخمی کارگردان سریال زیرزمین را جویا شده است.
انتخاب‌های نادرست صداوسیما
آقای محمد حسین لطیفی با بیان اینکه سریال‌سازی تلویزیونی و فیلمسازی در سینما دارای استاندارد‌ها و معیارهایی است که در سینمای ایران رعایت نمی‌شود، می‌گوید: «رسیدن به استاندارد‌های تولید فیلم و سریال چندان سخت نیست، اما هر سال می‌بینیم که این اتفاق رخ نمی‌دهد. وقتی تولید استاندارد وجود نداشته باشد، کار خوبی تولید نمی‌شود.»
این فیلمساز در بیان اینکه چه معیار هایی برای ساخت سریال‌های تلویزیونی باید در نظر گرفته شود که دیگر شاهد بی‌رغبتی مردم به تلویزیون نباشیم، توضیح می‌دهد: «مهم‌ترین عامل انتخاب یک تهیه‌کننده خوب است. تهیه‌کننده خوب، ژانر را می‌شناسد، می‌تواند نویسنده و کارگردان خوب برای کار انتخاب کند. این تهیه‌کننده است که تیم عوامل را می‌چیند و اگر کارش را خوب انجام دهد کار خوبی خواهد شد.»
محمد حسین لطیفی کارگردان سریال صاحبدلان ادامه می‌دهد: «وقتی مدیران تلویزیون تهیه‌کننده خوبی انتخاب نمی‌کنند و کار دست افراد دست دوم می‌افتد، شاهد تولیدات ضعیف خواهیم بود.
محمد حسین لطیفی در پاسخ به این سؤال که چرا کارگردانانی که زمانی برای ماه رمضان سریال‌های خاطره‌انگیز تولید کرده‌اند، کم‌کار شده‌اند؟ می‌گوید: «شاید دلیل مهم آن به نارضایتی بازمی‌گردد؛ نارضایتی‌ای که لزوماً از بدقولی‌های مالی نیست و به خاطر نبود حس احترام و اعتماد به وجود می‌آید.»
محمد حسین لطیفی کارگردان سریال دودکش ، می‌گوید: «تا زمانی که احترام و اعتماد به فیلمساز به وجود نیاید، هر سال شاهد تولیدات ضعیف‌تری خواهیم بود.»
۳ عامل شکست صداسیما در جذب مخاطب
علیرضا افخمی که با سریال زیر زمین یکی از پربیننده‌ترین سریال‌های مناسبتی ماه رمضان را برای صدا و سیما ساخته است، با تأکید بر اینکه با حرف لطیفی که نبود تهیه‌کننده خوب به سریال‌ها ضرر می‌زند، موافق است، سه عامل را در افت میزان مخاطب بینندگان سریال‌های ماه رمضان، دخیل می‌داند، این فیلمساز می‌گوید: «انتخاب عوامل خوب، مهم‌ترین دلیل برای ساخت سریال خوب است، تهیه‌کننده است که از مرحله فیلمنامه تا انتخاب عوامل دخالت دارد و اگر قوه تشخیص خوبی نداشته باشد، کار خوبی تولید نمی‌شود.»
علیرضا افخمی کارگردان سریال پنج کیلومتر تا بهشت، دومین عامل را مسئله بودجه می‌داند و بیان می‌کند: «تلویزیون دچار مسئله جدی به نام بودجه است و انتخاب‌های تهیه‌کننده برای عوامل اصلی ساخت سریال یعنی انتخاب کارگردان و نویسنده، به بودجه کار بستگی دارد. بودجه ارتباط مستقیمی با کیفیت کار دارد، وقتی افراد درجه یک انتخاب نشوند، محصول درجه یکی نیز تولید نمی‌شود.»
علیرضا افخمی سومین عامل را وجود رقیب می‌داند و تأکید می‌کند: «در سال‌های گذشته که سریال‌های مناسبتی بسیار پربیننده بود، وجود عوامل رقیب از جمله اینترنت و شبکه‌های ماهواره‌ای به پررنگی اکنون نبود، فضای رقابتی که با حضور اینترنت و ماهواره به وجود آمده کار را برای تلویزیون سخت کرده است و حتی اگر در تلویزیون سریالی به کیفیت کار‌های قدیمی ساخته شود، دیگر مانند گذشته با استقبال روبه‌رو نمی‌شود.»
کار سفارشی به صدا و سیما لطمه می‌زند
افخمی در پاسخ به این سؤال «جوان» که چرا با وجود حمایت مالی یک اسپانسر از سریال سرباز و نداشتن مشکل مالی، این سریال با مخاطب پایین و انتقادات بالا مواجه شد، پاسخ می‌دهد: «درباره سریال سرباز مسئله نداشتن پول نبود، اینکه اسپانسر برای تولید سریال پول می‌دهد، قاعدتاً انتظاراتی برای ساخت و محتوا دارد که تلویزیون ملزم به رعایت آنهاست، این الزامات باعث می‌شود که از جذابیت کار کاسته شود.»
وی می‌افزاید: «من هم در زمان ساخت سریال پرستاران که اسپانسرش وزارت بهداشت بود با چنین مشکلی روبه‌رو بودم، به هر حال انتظارات حامی مالی سریال که به عنوان سرمایه‌گذار ورود پیدا کرده باعث تغییراتی در اثر می‌شود که از میزان مخاطب آن می‌کاهد.»
علیرضا افخمی تأکید می‌کند: « صدا و سیما باید سعی کند برای ساخت سریال سراغ اسپانسر از بیرون سازمان نرود، به خصوص برای سریال‌های ماه رمضان که مردم آن را دنبال می‌کنند. وقتی سرمایه‌گذار بیرونی بیاید، نتیجه کار شاید برای اهداف سرمایه‌گذار مثل دیده شدن و مطرح کردن خود، مطلوب باشد، ولی قطعاً مردم از آن استقبال نمی‌کنند.»
آنتن پرکنی به محبوبیت صدا و سیما لطمه می‌زند!
کارگردان او یک فرشته بود معتقد است: یکی از اشتباه‌های صدا و سیما این است که می‌خواهد آنتن پُر کند و کار را با پول سرمایه‌گذار بیرونی یا با کمترین هزینه بسازد، در حالی که باید به باکس سریال‌های ماه رمضان به عنوان یک باکس ارزشمند نگاه کند.
این زمان ویژه‌ای است که مردم پای تلویزیون نشسته‌اند و انتظار آغاز سریال‌ها را می‌کشند. افخمی می‌گوید: زمانی که سریال زیرزمین پخش شد، میرباقری معاون سیما به من گفت: «سریال ۸۶درصد بیننده دارد و از نظر سازمان هر برنامه‌ای بالای ۸۰درصد بیننده دارد به آن معناست که همه مردم به تماشای آن نشسته‌اند» و آن‌درصدی که ندیده‌اند معمولاً اصلا تلویزیون ندارند، اما اکنون شرایط تغییر کرده است، دیگر نمی‌شود انتظار داشت برنامه‌ای ۹۰درصد بیننده داشته باشد، در شرایط فعلی سریالی که بین ۶۰ تا ۷۰درصد بیننده داشته باشد، موفق است.»
همان طور که این دو سریال‌ساز مطرح کردند، یکی از دلایل شکست سریال‌های سال جاری می‌تواند در انتخاب‌های اشتباه تلویزیون دیده شود؛ انتخاب‌هایی که باید برای ماه‌های پیش رو تصحیح شود.
این یادداشت به قلم آقای محمدصادق عابدینی در بخش فرهنگ و هنر روزنامه جوان در تاریخ 12 خرداد 1399 منتشر شده است.
در ادامه بخوانید »
راهکار تضمینی برون رفت صداوسیما از بحران مالی و ریزش مخاطب چیست ؟
وحید یامین پور : تبلیغات بازرگانی صداوسیما مقاومت شکن است+ویدیو
شهید حججی شما را رئیس صدا سیما کرد [نکته ای درباره جمله اخیر علی عسگری]
مجلس به دنبال ممنوعیت تبلیغ کنکور در صداوسیما [آیا مجلس طلاق کنکور را از تلویزیون می‌گیرد]