مصرف گرایی چیست؟ [چگونه شعار «من می‌خرم، پس هستم» می‌تواند کشورها را نابود کند ]

مصرف گرایی چیست؟

«من می‌خرم، پس هستم» شعار فرهنگ مصرف گرایی یا Consumerism است.

مصرف گرایی یک مفهوم اقتصادی اجتماعی است که خرید کالاها و خدمات را به هر میزان بیشتر تشویق می‌کند.

بسیاری شروع این اصطلاح را از طریق تورستن وبلن می‌دانند.

وبلن اقتصاددان و جامعه‌شناس آمریکایی و از رهبران نهادگرایی است که در نظریه خود، «نظریه‌ی طبقه‌ی مرفه»، به معرفی عبارت «مصرف متظاهرانه» می‌پردازد.

البته این نظریه تنها یک بُعد از مصرف گرایی است. در ادامه مطلب همراه بنیانا باشید 

واژه مصرف گرایی

مصرف(Consumption) در لغت به معنای خرج کردن و مصرف گرایی عبارت است از اصالت دادن به مصرف و هدف قرار دادن رفاه و دارایی‌های مادی.

برخی مصرف‌گرایی را به معنای برابر دانستن خوشبختی شخصی با خرید دارایی‌های مادی و مصرف گرفته‌اند.

در پروسه مصرف گرایی، دنیای غرب از اخلاق تولیدی یا اخلاق پروتستاتی به اخلاق مصرف روی آورد.

در نتیجه غرب از جامعه تولیدی به جامعه مصرفی تبدیل، و اصل در جامعه، حداکثرسازی مصرف و لذت‌گرایی شد.

بعد از غرب، کشورهای مختلف نیز بر اثر تبلیغات و عوامل دیگر به جامعه مصرفی تبدیل شدند.

تاریخچه مصرف گرایی

در گذشته مردم به تهیه کالاها و خدمات ضرور و درجه اول و بعد کالاهای غیر ضروری با اولویت و توان خرید خود می‌پرداختند و این اندیشه رایج مردم بود.

اما برای اشاعه مصرف گرایی لازم بود این نوع نگرش تغییر یابد!

بنابراین به وسیله تبلیغات از طریق وسایل ارتباط جمعی نگرش مردم تغییر داده شد و مردم در پی هر چه بیشتر مصرف کردن بودند و هستند.

نظام سرمایه‌داری از رسانه‌ها به عنوان ابزاری برای آماده‌سازی بسترهای فرهنگی و فکری مصرف گرایی بهره می‌گیرد و قشرهای اندیشه‌ور و متوسط را هدف خود قرار می‌دهد.

رسانه ها برای مردم نیاز سازی  و ذائقه سازی کردند و بازار سازی کردند . برای شرکت های تولید کننده دیگر دوران بازار یابی گذشته است و شرکت با تحقیر کسانی که از محصولات شان استفاده نمیکنند (درمیان تبلیغات خوش رنگ) بازارسازی می کنند … 

در مصرف گرایی نوین، ‌اشخاص بدون داشتن نیاز واقعی به دلایلی مانند رفتار متظاهرانه به خرید می‌پردازند و در پاره‌ای از اوقات قادر به کنترل خرید خود نیستند تا جایی که روان‌شناسان این نوع مصرف‌گرایی را بیماری می‌دانند و به معالجه آنها می‌پردازند و در پی یافتن راهکارهایی برای آن هستند.

نظریه مصرف گرایی

نظریه مصرف : حس نیاز یکی از دلایل مصرف‌گرایی است.

حس نیاز به داشتن یک کالای خاص یا نیاز به حس رضایت از داشتن!

مصرف‌گرایی باعث روزمرگی، آشفتگی فکری و جسمی می‌شود.

مصرف گرایی در ایران

آغاز مصرف گرایی به عنوان یک پدیده مدرن در ایران را میتوان از دوره قاجار ریشه یابی و تا عصر حاضر ردیابی کرد. که در سال های بعد از 1390 شمسی به دلیل ظهور شبکه های اجتماعی ده ها برابر شده است… 

به همین دلیل باید ریشه تفکر مصرف گرایی را در مدرنیته (نوگرایی) جست‌وجو کرد.

آثار منفی این پدیده مصرف گرایی به آثار اقتصادی اتلاف منابع و منحرف کردن منابع از ظرفیت های تولیدی محدود نمی‌شود بلکه عوارض اجتماعی، فرهنگی و سیاسی گسترده‌ای برای جوامع بشری و به ویژه برای جوامع در حال توسعه نظیر ایران داشته است که بدون تردید یکی از عوامل عدم رشد این جوامع است.

در جامعه ایران پس از انقلاب به رغم ماهیت و جهت‌گیری معنوی انقلاب، به علل مختلف ارزش‌های مادی رواج یافت و ارزش‌های معنوی را تحت‌الشعاع خود قرار داد تا جایی که رهبر معظم انقلاب لازم دیدند با توجه به خطری که جامعه را تهدید می‌کند سال 1388 را سال اصلاح الگوی مصرف نام‌گذاری نمایند.

تاثیرات مصرف گرایی

مصرف گرایی 2 لبه دارد!

یک لبه‌ی تیز که عبارتست از واردات بی‌رویه کالاهای مصرفی و غیرضروری که ضمن تغییر ذائقه و فرهنگ مردم، به نابودی اقتصاد کشور منجر می‌شود.

دیگری لبه کند آن که افزایش تولیدات داخلی، شکوفایی بخش‌های مختلف تولید، بهبود وضعیت اشتغال، از بین رفتن معضل همیشگی اقتصاد ایران یعنی تورم (بهبود وضعیت عرضه در ایران که به اعتقاد بسیاری از اقتصاددانان عامل اصلی رفع تورم است)، قطع وابستگی به درآمدهای نفتی و… را همراه خواهد داشت.

مصرف گرایی در کشورهای در حال توسعه تبدیل به آسیب اجتماعی جدی شده است که نیاز به شناخت علمی و سپس اساسی دارد.

مصرف گرایی پدیده‌ای جهانی است و درمان آن باید در دو بعد داخلی و بین‌المللی صورت گیرد.

مصرف گرایی در هر جامعه را باید در یک محیط وسیع‌تر اجتماعی در نظر گرفت زیرا امروزه تولید و سیستم توزیع جهانی متصل است.

راهکارها مقابله با مصرف گرایی

اگرچه اکثر عوامل مصرف گرایی در جوامع بشری یکسان است اما برای جلوگیری از مصرف بی‌رویه و اسراف و اصلاح الگوی مصرف کشورمان نیاز داریم که این موضوع در خصوص جامعه خودمان بررسی شود و برای اصلاح آن برنامه‌ریزی شود.

گام نخست در اصلاح الگوی مصرف اصلاح نوع نگرش و اندیشه جاری در جامعه و به ویژه دولت‌مردان است زیرا اصلاح الگوی مصرف و برنامه‌ریزی برای آن با رواج مصرف‌گرایی و مصرف کالاها و خدمات گوناگون سازگار نیست.

متأسفانه در شرایط کنونی کشور، مردم به مصرف ترغیب می‌شوند که این نگرش از سال 1368 با سیاست توسعه اشاعه یافته و هر روز بیشتر می‌شود؛ بنابراین لازم است ابتدا این نگرش اصلاح شود.

از طرفی مصرف، موتور محرکه اقتصاد است اما مصرف کالای خارجی و لوکس که در داخل جایگزین دارد، به نفع کشور نیست.

بلکه باید با بالا بردن کیفیت کالای داخلی، مردم به مصرف معقول آنها تشویق شوند.

چند پیشنهاد برای آشنایی بیشتر با مصرف گرایی

در زیر چند فیلم و کتاب در مورد مصرف گرایی و نظریه مصرف، دلایل خرید و تاثیر رسانه بر روی مصرف گرایی معرفی شده است.

پیشنهاد برای دیدن: فیلم Confessions of a Shopaholic درباره بیماری مصرف گرایی و خرید

این فیلم از نظر ساخت و داستان ضعیف است 

ولی با توجه به موضوع بحث ما یعنی مصرف‌گرایی دیدنش میتونه جالب باشه

پیشنهاد برای دیدن: انیمیشن BEE Movie یا بری زنبوره درباره مصرف گرایی روی یک کالای خاص

کارتون بری زنبوره به این دلیل انتخاب شد که نشون بدیم وقتی یک کالای خاص نباشه چه پیامدهایی داره و البته در بعضی از بخشها رفتارهای ما چقدر میتونه رو وضعیت موجود تاثیر بذاره.

پیشنهاد برای دیدن: انیمیشن boy and the world درباره تاثیر رسانه و نظام سرمایه‌داری بر مصرف گرایی

مطمئنم آخر این انیمیشن حداقل یه آه میکشید و البته به نظر من حقش اسکار بود 

توضیحات تکمیلی:

پسر و دنیا کاملاً تاثیر تبلیغات و رسانه روی زندگی ورفتارهای مارو نشون میده، به علاوه ماشینی شدن زندگی و حتی نظام سرمایه‌داری که داره چه بلایی سر خانواده‌ها میاره.

این انیمیشن تقریباً دیالوگی نداره ولی در بیان حسهای مختلف فوق‌العادس.

پیشنهاد برای خواندن: کتاب BUY.OLOGY یا خریدشناسی درباره تاثیر عوامل مختلف بر مصرف گرایی

کتاب با اسم خرید شناسی ترجمه شده است 

کتاب خرید شناسی شامل ۱۰ فصل، به همراه یک فصل نتیجه گیری و یک فصل ضمیمه می‌باشد.

در این ۱۰ فصل، مباحثی مانند اعصاب آینه‌ای، پیام‌گذاری زیرحسی، آیین و خرافه و ایمان و مذهب و برندها، جاذبه جنسی در تبلیغات و موضوعاتی از این دست که بر خرید ما تاثیر گذارند را بررسی کرده است. 

منبع مقاله: سایت دنیای اقتصاد donya-e-eqtesad.com و منبع پیشنهاد ها بلاگ برنامه حسابداری نیوُ nivoapp.com

****

[su_note]

مخالفت قرآن با مصرف‌ گرایی

خداوند متعال در قرآن به صورت مصداقی به مواردی از مصرف‌گرایی اشاره کرده است و مثلا درباره  کسی‌که بدون اندازه خرج کند می‌فرماید: «وَلاَ تَجْعَلْ یَدَکَ مَغْلُولَةً إِلَى عُنُقِکَ وَلاَ تَبْسُطْهَا کُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُومًا مَّحْسُورًا؛ و دستت را به گردنت زنجیر مکن و بسیار [هم] گشاده‌‏دستى منما تا ملامت‏‌شده و حسرت‏‌زده بر جاى مانى»  (الإسراء/ ۲۹)

در آیات دیگری از قرآن درباره مصرف‌گرایی آمده است «وَلَا تُطِیعُوا أَمْرَ الْمُسْرِفِینَ؛ و فرمان افراطگران را پیروى مکنید» (الشعراء/۱۵۱) و«الَّذِینَ یُفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ وَلَا یُصْلِحُونَ؛ آنان که در زمین فساد مى‏‌کنند و اصلاح نمى‏‌کنند»(۱۵۲) بنابراین اسراف مقابل اعتدال و میانه‌روی است و کسانی‌که چنین اقدامی را انجام می‌دهند در زمین دست به فساد زده است.

از نظر قرآن، مصرف‌ گرایی موجب قحطی و گرسنگی می‌شود

همچنین در قرآن گفته شده است که مصرف‌ گرایی موجب قحطی و گرسنگی می‌شود و از جمله آمده است: « وَضَرَبَ اللّهُ مَثَلًا قَرْیَةً کَانَتْ آمِنَةً مُّطْمَئِنَّةً یَأْتِیهَا رِزْقُهَا رَغَدًا مِّن کُلِّ مَکَانٍ فَکَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللّهِ فَأَذَاقَهَا اللّهُ لِبَاسَ الْجُوعِ وَالْخَوْفِ بِمَا کَانُواْ یَصْنَعُونَ؛ و خدا شهرى را مثل زده است که امن و امان بود [و] روزیش از هر سو فراوان مى‌‏رسید پس [ساکنانش] نعمت‌هاى خدا را ناسپاسى کردند و خدا هم به سزاى آنچه انجام مى‏‌دادند طعم گرسنگى و هراس را به [مردم] آن چشانید»(النحل/۱۱۲)

و به همین دلیل است که در قرآن آمده است که اگر درست مصرف نکنیم زندگی بر ما سخت خواهد شد.

محققان اقتصادی بررسی کرده‌اند که اگر هزینه‌هایی که یک طبقه ثروتمند صرف اسراف می‌کند و بازدهی‌اش بسیار پائین است به دست یک نیازمند می‌رسید، او می‌توانست ضروریات خود را تأمین کند و در این صورت قدرت بازپروری برای فرد فقیر بسیار بیشتر می‌شد.

بخشی از سخنان آقای حکیم آبادی عضو هیئت‌علمی دانشگاه مازندران در خبرگزاری ایکنا iqna.ir

[/su_note]

در ادامه با هم دو کاریکاتور از بنکسی Banksy درباره مصرف گرایی می بینیم