بررسی و پژوهش پیرامونِ تحولات اجتماعی جامعه ایران، دغدغه بسیاری از پژوهشگران حوزه علوم اجتماعی طی سال‌های اخیر بوده است. تأکید بر حرکت شتابانِ جامعه ایرانی به سمت مدرنیزاسیون، شاه‌بیتِ غالب تحلیل‌های جامعه‌شناختی منتشرشده در این حوزه است.
با این حال، همین تحلیل‌گران از ترکیب چنین تحلیلی با واقعیاتی چون افزایش هر ساله تعداد زائرین ایرانی اربعین، شرکت کنندگان در مراسم اعتکاف و. . . در می‌مانند.
ما در این مجال، قصد واکاوی این تناقضِ تحلیلی را نداریم، بلکه می‌خواهیم به تشریح یکی دیگر از نقیض‌های موجود در زمینه حرکت جامعه ایرانی به سمت مدرنیزاسیون و تسلط ارزش‌های غربی بپردازیم: اردوهای جهادی!
در ادامه مطلب همراه بنیانا باشید
گسترش حجم و افزایش اردوهای جهادی طی سال‌های اخیر، همزمان با افزایش تعداد آنها در سطح دانشجویی، با تعمیم این اردوها به دیگر اقشار جامعه نیز همراه بوده است. اکنون برگزاری اردوی جهادی دانش‌آموزی، پزشکی و… نیز امری معمول است.
اردوی جهادی در واقع، تلاشی داوطلبانه، غیرانتفاعی و ایمانی است که در آن داوطلب، از وقت، قدرت بدنی و بعضاً پولِ خود برای رفع محرومیت از مردم مناطق محروم کشور استفاده می‌کند. مسئله‌ای که می‌توان آن را در تقابل کامل با ارزش‌های سودمحور و فردگرایانه غرب دانست.
حاکمیت و گسترش چنین تفکری در سطوح دانشگاهی کشور، آن هم پس از گذشت چهار دهه از عمر انقلاب اسلامی، به خوبی نشان می‌دهد غرب در فرآیند استحاله معنوی لایه‌های اجتماعی ملت ایران شکست سنگینی خورده است.
در طلیعه دهه پنجم انقلاب، دانشجویان متولد دهه ۷۰ نه تنها تحت تأثیر جنگ رسانه‌ای عظیم غرب، در دامن ارزش‌های لیبرالیسم نیفتاده‌اند، که در قامتِ ناب‌ترین حاملان ارزش‌های انقلاب اسلامی، بدون هیچ چشمداشت مادی، تعطیلات نوروزی خود را هم به خدمت بی‌منت به محرومین اختصاص می‌دهند.
ما در اینجا البته قصد رجزخوانی، شعار دادن و تبلیغات پر هیاهو و خالی از واقعیت را نداریم. نگاهی گذرا به حجم شرکت‌کنندگان در اردوهای جهادی دانشجویی (و نه دیگر اردوهای جهادی!) این مدعا را به خوبی اثبات خواهد کرد.
۱۶ اسفند ماه سال گذشته، دکتر داوود گودرزی، رئیس سازمان بسیج دانشجویی طی نشستی خبری به رسانه‌ها گفته است: « از ۱۳۸۵ گروه اردوی جهادی تا به امروز اعزام شده‌اند که ۵۵ هزار دانشجو در آن شرکت کردند که یک‌سوم آن خواهر و مابقی برادران بوده‌اند. » اشاره گودرزی البته تنها به اردوهایی است که در زیرمجموعه بسیج دانشجویی برگزار شده‌اند.
حال آنکه طی سال‌های گذشته، دیگر تشکل‌های دانشجویی انقلابی نیز به جرگه برگزارکنندگان اردوهای جهادی دانشجویی پیوسته‌اند و دانشجویان را برای خدمت به مناطق محروم کشور اعزام کرده‌اند.
گودرزی با اشاره به خدمات‌رسانی گروه‌های جهادی به ۴ هزار روستای کشور در سال ۹۵، گفته است: «گروه‌های جهادی در سال ۹۵، خدمات مختلف بهداشتی، فرهنگی، درمانی، عمرانی و کشاورزی آموزشی را داشته‌اند.»
گودرزی در تشریح دستاوردهای کلی اردوهای جهادی( اعم از دانشجویی و غیردانشجویی) نیز گفته است: «امسال ۶۰۰ پزشک، ۱۰۰۰ روحانی، ۲۰۰ مشاور برای امور مشاوره‌های خانواده و ۱۰۰استاد برجسته و مطرح در اردوهای جهادی شرکت کردند.
۱۲۳ هزار نفر در سال ۹۵ خدمات درمانی داشتیم و ۷ هزار کار فرهنگی و ۱۸۰۰ پروژه عمرانی انجام شده است که استان‌های کرمان، تهران و کهگیلویه و بویراحمد بیشترین تعداد اعزام را داشته‌اند. »
اردوهای جهادی برگزار شده در نوروز ۹۶ اما به نوعی رکوردزنی در این عرصه به شمار می‌رود. صادق مفرد، معاون جهاد سازندگی سازمان بسیج دانشجویی اخیراً در همین زمینه گفته است: «۳۰۰ گروه جهادی غیر از مناطق جنوبی که شامل ۱۲ هزار نفر می‌شود در اردوهای جهادی تعطیلات نوروز شرکت خواهند کرد.»
وی در بخش دیگری از گفت‌وگوی خود با رسانه‌ها با تأکید بر اینکه ۹۰۰ جهادگر از زمان حادثه سیل سیستان و بلوچستان در این استان حضور یافته‌اند، گفته است: «گروه‌های جهادی شیراز در حادثه جهرم از همان ابتدا حضور پیدا کردند. در صورتی که مسئولان یک هفته بعد در آنجا حضور یافتند. »
این یعنی آنکه برگزاری اردوهای جهادی، تأثیر قابل توجهی در رفع معضل کارآمدی نظام اسلامی در بخش‌های مختلف داشته است. برگزاری این حجم عظیم از اردوهای جهادی البته بدون هزینه هم نبوده است. به صورتی که به گفته مفرد، طی سال گذشته، سه دانشجوی جهادی به دلیل امکانات کم در این حوزه، شهید شده‌اند.
بر این اساس، افزایش اشتیاق دانشجویان دهه هفتادی به شرکت در این اردوها، مستلزم تأملی ویژه و مجزا خواهد بود. دانشجویان با حضور در اردوهای جهادی، در واقع یک سازندگی دوسویه را شکل می‌دهند.
آنها از سویی به سازندگی مناطق محروم کشور مدد می‌رسانند و از سویی دیگر، با به تن کردن رختِ کارگری برای خدمت به فرودست‌ترین اقشار اجتماع، بتِ نفس و خودپرستی را در درون خود شکسته، مسلمان‌تر می‌شوند!
شاید به جرئت بتوان گفت این سازندگی مقدس‌ترین غنیمت باقی مانده از این سفرها است چراکه همیاری و کمک به سایرین برای ساختن فضای فرهنگی و مذهبی در محیطی که رنگی از ریا و نمایش‌های شهری ندارد، خودسازی در درون را به اوج می‌رساند.
طبیعتاً چنین فردی پس از حضور مجدد در سطح دانشگاه، خود تبدیل به یک موتور تبلیغات فرهنگی و سدی آهنین در مقابل نفوذ فرهنگی و سیاسی غرب در جامعه دانشگاهی خواهد شد. اردوهای جهادی درواقع، بستر پرورش مجاهدانی است که حاضرند در مسیر تداوم راه شهدای انقلاب اسلامی، در عرصه‌های مختلف، جهاد کنند.
امام(ره) فرمود: «تنها کسانی با ما تا آخر خط می‌مانند که درد فقر و محرومیت را چشیده باشند. » و اردوهای جهادی دقیقاً همان جایی است که دانشجویان فرصتِ چشیدنِ طعم فقر را پیدا می‌کنند
مرور خبرهای اعزام گروه‌های جهادی دانشجویی در نوروز ۹۶، از عزام گروه‌های ۱۰۰۰ نفری دانشجویان هر استان به مناطق محروم کشور خبر می‌دهد. این یعنی آنکه در آستانه دهه پنجم انقلاب، پتانسیل‌های نرم‌افزارانه موجود در متن جامعه دانشگاهی کشور برای ادامه راه صحیح انقلاب اسلامی، نه تنها دچار کاستی نشده، که رو به فزونی رفته است.
طبیعتاً در چنین فضایی، تحلیل فرآیندهای اجتماعی موجود در جامعه ایرانی با تکیه یکسویه بر تمایل توده‌های مختلف به سمت مدرنیزاسیون، مصداق مسلم یک اشتباه علمی خواهد بود.
با توجه به طیف متنوع دانشجویان شرکت‌کننده در اردوهای جهادی شاید بتوان این اشتباه علمی را چنین تصحیح کرد که: ظاهر شدن مظاهر زندگی مدرن در سبک زندگی ایرانیان، هرگز به معنای غلبه ارزش‌های غربی در جامعه ایرانی نیست. چنانکه پیش از این گفته شد، مصادیق مورد استناد این ادعا تنها گسترش کمی اردوهای جهادی نیست. پرشورتر شدن هر ساله مراسم عاشورا، اعتکاف، اربعین و… نیز دیگر مصادیق همین موضوعند.
یادداشت از کامران حاجی حسنی
منبع : روزنامه جوان ( شماره ۵۰۶۸)
[su_note]
در ادامه بخوانید »»
شبهه شباهت جهاد با تروریسم [پاسخ در مقاله علمی]
[/su_note]
