30 نکته درباره احكام نماز شب که حتما باید بدانیم

چند نکته درباره احکام نماز شب را در ادامه می خوانیم. همراه بنیانا باشید.

1) نماز شب مجموعاً یازده رکعت هست که ده رکعت آن هر دو رکعت به یک سلام خوانده می‌شود و یک رکعت به یک سلام.

هشت رکعت از یازده رکعت را باید به نیت نماز شب و سپس دو رکعت دیگر به نیت نماز شَفع و آنگاه یک رکعت نماز وَتر، که با فضیلترین نماز شب، نماز وَتر و شَفع است و دو رکعت شَفع برتر از وَتر است.

2) نافله شب پیش از نماز صبح خوانده می‏شود. و وقت آن بعد از گذشتن از نصف شب، به مقدار خواندن یازده رکعت نماز شب است. ولی احتیاط آن است که قبل از فجر اول نخوانند، مگر آن که بعد از نافله شب بلافاصله بخوانند، که در این صورت مانعی ندارد.

3) برای نماز شب می‌توان به نماز شَفْع و وَتر اکتفا کرد، بلکه هنگام تنگی وقت می‌توان تنها به نماز وتر اکتفا نمود.

4) وقت نماز شب از نیمه شب (ساعت 12 نیمه شب) تا فجر صادق است و هنگام سحر از سایر مواقع بهتر (پُر فضیلت‌تر) است و تمامی ثلث آخر شب سحر محسوب می‌شود و افضل از آن خواندن نماز شب نزدیکی‌های سحر خوانده شود.

5) جایز است انسان نماز شب را نشسته بخواند حتی در حال اختیار.

ولی اگر می‌خواهد نشسته بخواند بهتر آن است که هر دو رکعت نشسته را یک رکعت ایستاده حساب کند. بنابراین باید هشت بار دو رکعت نشسته و هر دو رکعت به یک سلام که جمعاً شانزده رکعت می‌شود به نیت نماز شب بخواند و دوباره دو رکعت هر دو رکعت به یک سلام به نیت نماز شفع و دو بار یک رکعت هر یک رکعت به یک سلام به نیت نماز وتر، ولی در حال اضطرار و مریض همان یازده رکعت کفایت می‌کند.

6) مسافر و کسی که برای او سخت است نافله شب را بعد از نصف شب بخواند، می‏تواند آن را در اول شب بجا آورد.

7) جوانی که می‌ترسد خواب بماند و نماز شب از او فوت شود می‌تواند نماز شب را پیش از نیمه شب (ساعت 12 نیمه شب به بعد) بخواند.

8) کسانی که برای خواندن نماز شب بعد از نیمه شب عذری دارند مانند پیرمردان و یا کسی که از سرد شدن هوا می‌ترسد و یا از جنب شدن در خواب می‌ترسد … می‌توانند نماز شب را قبل از نیمه شب بخوانند.

9) خواندن سوره در رکعت‌های نماز شب لازم نیست و می‌تواند فقط به خواندن سوره حمد اکتفا کند. (گرچه با سوره فضیلت دیگری دارد) هم چنین قنوت در رکعت‌های دوم مستحب است و می‌تواند بدون قنوت بخواند.

10) نماز وَتر یک رکعت است و می‌شود آن را بدون قنوت به جا آورد.

11) لازم نیست همه یازده رکعت را در یک مجلس بخواند، بلکه می‌تواند در دو سه نوبت بخواند، بلکه تفریق افضل است، همان طور که رسول خدا تهجد می‌کرد.

12) مستحب است که نماز شب را بلند بخواند تا اگر از خانواده‌اش کسی می‌خواهد برای به نماز شب برخیزد بیدار شود.

بدیهی است که استحباب بلند خواندن نماز شب در جایی است که امن از ریا و سُمعه باشد و اگر خدای ناخواسته خوف ریا و سُمعه در بلند خواندن باشد باید آهسته بخواند.

13) بعد از فراغ از نماز شفع خواندن دعای «الهی تعرض لک فی هذا اللیل المتعرضون …» مستحب است که در مفاتیح در اعمال شب نیمه شعبان آمده است.

14) مستحب است که انسان در قنوت آن از خوف خدا گریه کند و اگر گریه‌اش نیاید تباکی کند؛ یعنی انسان حالت گریه را به خود بگیرد.

15) مستحب است در قنوت نماز (وتر) برای چهل تن، از مؤمنان چنین دعا (که کسی که برای چهل مؤمن دعا کند دعایش مستجاب می‏شود) کند: (اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِفُلاٰن) و به جای کلمهٴ (فلان) مؤمنی را نام ببرد.

و مستحب است، در قنوت، هفتاد بار استغفار کند، در حالی که دست چپ خود را بلند نموده و با دست راست، استغفار را می‌شمارد: (اَسْتَغْفِرُاللهَ ربی وَ أتوبُ إلَیهِ) گرچه صد بار بهتر است. همچنین مستحب است، هفت بار بگوید: (هٰذٰا مَقٰامُ العٰائِذِ بِک مِنَ النٰارِ) و سیصد بار بگو: (اَلْعَفْو) و اگر کلمات (اَلْعَفْو) را به یکدیگر متصل کند بهتر است، و آخر کلمه را به فتحه بخواند: (اَلْعَفْوَ اَلْعَفْوَ اَلْعَفْوَ …).

16) می‌توانید در قنوت نماز وَتْر با استفاده از تسبیح یا (با انگشت دست راستتان) چهل مؤمن را به اینگونه دعا کنید: مثلاً ( اللّهمَّ اغْفِرْ لِرُوح الله الخمینی و …).

17) در نماز مستحب، شک میان رکعت اول و دوم، نماز را باطل نمی‏کند و نمازگزار می‏تواند تصمیم بر هر کدام بگذارد.

18) انجام کم و زیادهای اشتباهی در نماز مستحب، مشکلی به وجود نمی آورد.

19) می‌توان نماز شب را کوتاهتر و خلاصه تر نیز خواند به این صورت: دو رکعت به نیت شَفع و یک رکعت به نیت نماز وَتر یا اینکه فقط به یک رکعت نماز وتر اکتفا کرد.

20) برای نمازهای واجب، بهتر است انسان به مسجد برود ولی درباره نوافل، چنین دستوری نیست.

(این ساده گیریها برای تشویق افراد به این عبادت‏های سازنده است. حتی اگر نماز مستحب را کسی در وقتش نتوانست بخواند، قضای آنرا می‏تواند انجام دهد،که در اینصورت، طبق حدیث، خداوند به فرشتگان مباهات کرده و می‏فرماید: به بنده ام بنگرید! چیزی را که بر او واجب نکرده ام، قضا می‏کند! (و در حدیث دیگری افزوده شده که: شما را شاهد می‏گیرم که او را آمرزیدم.

21) در روایت صحیح از عبدالرحمن بن ابی نجران از آن حضرت علیه السلام نقل شده که می‌گوید: «درباره نماز شب هنگام در سفر، میان کجاوه پرسیدم، فرمود: هرگاه رو به قبله نبودی به سوی قبله برگرد، سپس تکبیر بگو و نماز بخوان به هر جا که شترت تو را برد مانعی ندارد».

در روایت صحیح از معاویة بن عمار از آن حضرت نقل شده است که فرمود: «باکی نیست که در سفر انسان نماز را در حال رفتن بخواند و اشکالی ندارد اگر نماز شبش را که از او فوت شده، روز در حال رفتن رو به قبله کند و همان طور که راه می‌رود قضایش را بخواند و هرگاه خواست رکوع برود، رو به قبله کند و رکوع و سجود را انجام دهد سپس راه برود.

22) قضای نماز شب را نیز فضیلت بسیار است، چنانکه از امام صادق (ع) روایت است که شخصی به آن حضرت عرض کرد: فدایت شوم چه بسا اتّفاق می‌افتد که یک، دو، یا سه ماه نماز شب از من فوت می‌شود و من آن را به روز قضا می‌کنم. آیا این کار جایز است؟ فرمودند: به خدا قسم این کار مایه روشنی چشم تو است.
و آنی جمله را سه بار تکرار کرد.

رسول خدا (ص) فرمودند: خدای تعالی به بنده‌ای که قضای نماز شب را بجای می‌آورد مباهات می‌کند و می‌فرماید:

ای فرشتگان، این بنده چیزی را که به او واجب نکرده‌ام قضا می‌کند. گواه باشید که من او را آمرزیدم.

در روایت صحیح از حماد بن عثمان از امام کاظم (ع) نقل شده است که درباره مردی که نماز نافله می‌خواند در حالی که روی مرکبش بین شهرها حرکت می‌کند، سؤال شد. فرمود: اشکالی ندارد).

در روایت صحیح از عبدالرحمن بن حجاج از آن حضرت نقل است که می‌گوید: «درباره نماز نافله در وطن، بر پشت مرکب پرسیدم؛ هرگاه پگاه از کوفه خارج شدم و یا در شهر کوفه شتابان در پی کار بودم (چه کنم؟) فرمود: اگر شتاب زده بودی و نتوانستی از مرکب پیاده شوی و می‌ترسی که اگر سواره نماز را نخوانی فوت شود، سواره بخوان، اگر نه نماز خواندنت روی زمین نزد من پسندیده تر است».

در روایت صحیح از عبدالرحمن بن ابی عبداللّه به نقل از امام صادق علیه السلام آمده است که می‌فرماید: «روی مرکب کسی حق ندارد نماز واجب را بخواند مگر مریض که می‌باید رو به قبله باشد و به قرائت (فاتحة الکتاب) اکتفا کند و در نماز واجب بر هر چه ممکن باشد صورتش را بنهد و در نماز نافله اشاره مخصوصی بکند».

در روایت صحیح از جمیل به دراج از آن حضرت نقل شده که می‌گوید: شنیدم که می‌فرمود: «رسول خدا صلی اللّه علیه و اله نماز واجب را در یک روز گل آلود و بارانی در کجاوه خواند».

23) اگر مشغول نماز شب بود و صبح طلوع کرد، اگر چهار رکعت از نماز شب را خوانده است و بعد صبح شد، بقیه نماز شب را به طور مخفف و بدون مستحباب می‌خواند و اگر هنوز چهار رکعت از نماز شب نخوانده بعد صبح شد، همان دو رکعتی را که شروع کرده تمام می‌کند و پس از آن دو رکعت نافله صبح را می‌خواند و سپس دو رکعت نماز صبح واجب را می‌خواند و پس از آن، باقیمانده نماز شب را قضا می‌کند. اگر اصلا به نماز شب شروع نکرده و بعد صبح طلوع کرده باشد دو رکعت نماز نافله صبح را اول می‌خواند و پس از آن نماز صبح را و پس از آن قضای نماز شب را بجا می‌آورد.

تذکر: اگر نماز شب را در بین الطلوعین (یعنی بعد از اذان صبح و پیش طلوع آفتاب) می‌خواند، بهتر است که نیت ادا یا قضا نکند، بلکه به نیت (ما فی الذمه) بخواند.

توضیح اینکه: (ما فی الذمه) به آن معنی است که نیت کند نماز شب می‌خوانم (قربه الی الله) خواه ادا باشد خواه قضا، هر چه خدا و رسولش فرموده‌اند.

24) در مواردی که تقدیم نماز شب جایز است سزاوار است که نیت اداء نکند بلکه به نیت (تعجیل) و جلو انداختن بخواند.

25) شخصی به امام صادق (ع) عرض کرد: فدایت شوم؛ من گاهی به خواندن نماز شب موفّق نمی‌شوم، آیا اجازه می‌فرمائید پس از خواندن نماز صبح پیش از آنکه آفتاب طلوع کند قضای نماز شبرا بخوانم؟

فرمود: آری؛ امّا اهل خانه‌ات را از این کار با خبر مکن زیرا آنان هم از تو یاد می‌گیرند و این کار را سنّت قرار می‌دهند.

26) قضای نماز شب را بر تقدیم آن یعنی پیش از نیمه شب خواندن رجحان دارد. بنابر این اگر می‌داند که قضای نماز شب از او فوت نخواهد شد قضا اولویت دارد.

27) اگر وقت برای ادای نماز شب تنگ نباشد ولی انسان می‌خواهد نماز وَتر را بخواند باید آن را (رجائا) بخواند.

28) نماز وتر یک رکعت است، و کافی است در قنوت سه بار تسبیح گفتن.

29) مستحب است سوره‏های بزرگ، در رکعت اول و سوره های کوتاه را در رکعت دوم بخواند و در نماز (شفع) و (وتر) سوره‏های فلق، ناس و توحید، قرائت کند و یا اینکه، در همهٴ آنها سورهٴ (قل هوالله احد) بخواند.

30) در نماز شَفع و وَتر بهتر است بعد از حمد سوره توحید را بخواند تا ثواب یک ختم قرآن را ببرد.

حتما بخوانید »» راهنمای آسان خواندن نماز شب [ +ویدیو آموزش ]